Ο Τόπος

Ο τόπος μας

Στο συγκεκριμένο άρθρο σας παρουσιάζουμε την ιστορία των βραχνεΐκων. Οι περισσότερες πληροφορίες προέρχονται από την περιβαλλοντική εργασία των μαθητών της Γ' τάξης του Γυμνασίου Βραχνεΐκων κατά το σχολικό έτος 1998-99 και την υπεύθυνη καθηγήτρια προγράμματος Γκέλυ Λαγού.Ο τίτλος της εργασίας είναι "Αναζητώντας τις ρίζες του τόπου μας". Τα παιδιά αυτά αποφοίτησαν από το σχολείο μας το σχολικό έτος 2001-02.
Τους ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά τους!

Σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Αχαΐας

Η αρχαιότατη ονομασία της περιοχής ήταν Αιγιαλός και οι Ίωνες κάτοικοι της ονομάζονταν Αιγιαλείς. Αχαιοί ονομάζονταν οι κάτοικοι της Λακεδαίμονος και του Αργούς. Οι τελευταίοι διωγμένοι από τους επιδρομείς Δωριείς (1100 π.Χ.), επιτέθηκαν εναντίον των Ιώνων, τους νίκησαν και μετονόμασαν τον Αιγιαλό σε Αχαία. Οι Ίωνες κατέφυγαν στην Αττική. Οι κατακτητές Αχαιοί ίδρυσαν 12 οργανωμένες πόλεις: Τη Δύμη (Κάτω Αχαγιά), την Ώλενο (Τσουκαλέικα), Φαρές (Ίσωμα), Τριταία (Καλέντζι), τις Ρύπες (Καμάρες), Αίγιο, Κερύνεια, Βούρα, Ελίκη,, Αίγες, Αιγείρα, Πελλήνη. Οι πόλεις αυτές που τις κυβερνούσαν βασιλείς εξελίχθηκαν σε αυτόνομες δημοκρατικές πολιτείες, των οποίων οι πολίτες συγκεντρώνονταν σε κοινές γιορτές στο ναό του Ομαγυρίου Διός στο Αίγιο. Στους αγώνες των Ελλήνων εναντίον των Περσών δεν συμμετείχαν. Αργότερα προσχώρησαν στην Αθηναϊκή συμμαχία, ενώ από το 280 π.Χ. η Αχαΐα έγινε πυρήνας της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Αυτή διαλύθηκε το 146 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Ο Οκτάβιος ίδρυσε στην Πάτρα Ρωμαϊκή επαρχία. Στα Βυζαντινά χρόνια δέχτηκε τις επιδρομές των Γότθων του Αλάριχου, των Αβάρων και άλλων μικρότερων βαρβαρικών φύλων. Από τον 6ο αι. μ.Χ. άρχισε η διείσδυση οργανωμένων σλαβικών φύλων και η δημιουργία σλαβικών εποικισμών. Τον 9 αι. δέχεται τις ληστρικές επιδρομές των Σαρακηνών, τον 10 αι. των Βουλγάρων, τον 12ο αι. των Νορμανδών και των Βενετών. Mετά την Δ' Σταυροφορία (1204) η Αχαΐα συμπεριλήφθηκε στο φραγκικό κράτος που δημιουργήθηκε από τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο με την ονομασία Πριγκιπάτο του Μορέως. Το 1430 προσαρτήθηκε στο κράτος του δεσπότη του Μορέως Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ενώ το 1460 παραδόθηκε στους Τούρκους. Στις 23 Μαρτίου 1921 ξεκίνησε η Επανάσταση στο Αίγιο και στην Πάτρα. Οριστικά η Αχαΐα απελευθερώθηκε τον Αύγουστο του 1828 όταν οι Τούρκοι παρέδωσαν το φρούριο της Πάτρας στα γαλλικά στρατεύματα του στρατηγού Μαιζόν.

Αρχαιολογικοί χώροι, στην περιοχή των Βραχνεΐκων

Στα Βραχναίικα δημιουργήθηκαν οικισμοί από τα Μυκηναϊκά χρόνια (1600-1100 π.Χ.). Έχουν επισημανθεί στη θέση Άγιος Παντελεήμονας και στη θέση Μελίσσια στα Δρεσθενά. Έχουν βρεθεί και ανασκαφτεί Μυκηναϊκοί τάφοι. Δύο τάφοι επίσης βρέθηκαν στο Μονοδένδρι. Κτερίσματα από αυτούς εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάτρας. Όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ελλάδα (146 π.Χ.) ίδρυσαν στην Αχαΐα αποικία. Κτηματογράφησαν την πεδιάδα και την παρέδωσαν σε αποίκους για να την καλλιεργήσουν. Από τα Ρωμαϊκά χρόνια σώζεται μέσα στο χωριό μια αγροικία μια εξοχική κατοικία ενός Ρωμαίου γαιοκτήμονα. Γύρω από ένα αίθριο με μεγάλη δεξαμενή στρωμένο με ψηφιδωτό δάπεδο, ανοίγονται πολλοί χώροι, αποθηκευτικοί και εργαστηριακοί. Άλλες αγροικίες έχουν βρεθεί στα Ροΐτικα, Μονοδένδρι και Τσουκαλαίικα. Στο δρόμο προς Δρεσθενά πάνω από την υπάρχουσα πηγή, σώζεται ημικυκλικός πλινθόκτιστος ρωμαϊκός τοίχος. Πιστεύεται πως ήταν μια κρήνη και τη ρωμαϊκή εποχή. Από εκεί περνούσε ο δρόμος που οδηγούσε από την Πάτρα στις Φάρες. Την Παλαιοχριστιανική περίοδο (5ος-6ος αι. μ.Χ.) και τον Μεσαίωνα (7ος-15ο αι. μ.Χ.) παρατηρείται σχεδόν ολοκληρωτική απουσία κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Η περιοχή των Βραχναιίκων ουσιαστικά ερημώνει. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ανήκει στον Σεκήρ-Αχμέτ αγά.

Ίδρυση-Ονομασία

Βραχναίικα

Όπως όλοι γνωρίζουμε τα Βραχναίικα ιδρύθηκαν από κατοίκους του Βραχνιού που εγκαταστάθηκαν εδώ αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Πρέπει λοιπόν να στραφούμε στο Βραχνί πρώτα, ναερευνήσουμε την ιστορία του και να παρακολουθήσουμε την καθοδική πορεία των προπάππων μας.

Βραχνί

Η ιστορία του χωριού αρχίζει επίσημα από την Βυζαντινή εποχή (1280-1300). Αναφέρεται σε Χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ιωάννη Κατακουζηνού που ρύθμιζε την περιουσία του Μ. Σπηλαίου. Είναι βέβαιο όμως ότι είχε κατοικηθεί από το 700-750 μ.Χ. Οι πρώτοι οικιστές πρέπει να ήσαν κτηνοτρόφοι και γεωργοί από τις γύρω πεδινές περιοχές που εγκαταστάθηκαν εκεί είτε για να νοικιάσουν γη από κάποιον ιδιοκτήτη ή για λόγους προστασίας.Ενδείξεις υπάρχουν ότι γύρω στο 800 μ.Χ. εγκαταστάθηκαν Σλάβοι όταν έγινε η γνωστή κάθοδος των Σλάβων στην Πελοπόννησο. Σαν δεύτεροι οικιστές του Βραχνιού αναφέρονται κυρίως ομάδες κτηνοτρόφων από την περιοχή Ζαγορίου της Ηπείρου. Η εγκατάσταση αυτή πρέπει να έγινε το 1400 μ.Χ. περίπου αν και δεν έχουμε σαφή στοιχεία. Πάντως τα τοπωνύμια Καλωτάς, Ζαγορίτσα, Σουδενά ενισχύουν την άποψη αυτή. Σε μια απογραφή που έκαναν οι Βενετοί το 1700 αναφέρεται το Βραχνί να έχει 35 οικογένειες και 161 κατοίκους. Αυτό είναι το πρώτο επίσημο στοιχείο για τον πληθυσμό του χωριού. Ο μεγάλος αγώνας του 1821 που ξεκίνησε από την Καλαβρυτινή γη, σηματοδότησε σελίδες δόξας αλλά και θυσιών για τους Βραχναίους. Το χωριό λεηλατήθηκε από τους Άραβες του Ιμπραήμ το 1826. Μετά τον αγώνα η κατάσταση του χωριού είναι τραγική. Μερικοί λοιπόν πήραν την απόφαση να κατέβουν στα πεδινά για να βρουν μια καλύτερη τύχη. Έτσι δειλά - δειλά και γύρω στο 1834 - αρχίζει η κάθοδος. Οι πρώτοι που έφυγαν εγκαταστάθηκαν σε περιοχές της Αιγιαλείας, στα Νικολέικα και το Ρυζόμυλο, όπου βρισκόταν σε μεγάλη ανάπτυξη η καλλιέργεια της σταφίδας. Εκεί δούλεψαν για 3 χρόνια. Ο Γεώργιος Σωτηριάδης, δικηγόρος, καταγόμενος από την Κερπινή Καλαβρύτων είχε κτήματα στη Ροδιά Αιγίου. Σαν εργάτες χρησιμοποιούσε πάντοτε Βραχναίους και έμενε ευχαριστημένος. Έτσι το 1837 τους έπεισε να έλθουν στην περιοχή του χωριού μας όπου είχε επίσης κτήματα για να φυτέψουν σταφίδα. Και άλλοι γεωκτήμοντες όπως οι Παξιμάδης, Λυμπέρης, Ρετουνιώτης τους ανέθεσαν την καλλιέργεια για 5 χρόνια και των δικών τους αγρών. Μετά τα 5 χρόνια αγόρασαν μερίδια από τους ιδιοκτήτες. Με αυτόν τον τρόπο σύμφωνα με τον Βασίλειο Παπαγεωργίου οι Βραχναίοι εγκαταστάθηκαν στο σημερινό μέρος που ονομαζόαν περιφέρεια Δρεσθενών και ανήκε στα Δρεσθενά. Στα 1850 όλοι οι Βραχναίοι είχαν κατέβει και είχαν μεταβληθεί σε σταφιδοκτηματίες. Εγκαταστάθηκαν όπου είχε ο καθένας τα κτήματα του. Έτσι δημιουργήθηκαν 4 συνοικίες: Η Λάκκα, τα Παξιμαδέικα, ο Φλάμπουρας ή Λιακαίικα και οι Ασπριγιές ή Παληόσπιτα. Μια δεύτερη εκδοχή είναι πως έως και το 1980 δεν είχαν εγκατασταθεί μόνιμα στα Βραχναίικα αλλά κατέβαιναν την εποχή της καλλιέργειας της σταφίδας. Όταν στα 1890, εποχή της μεγάλης σταφιδικής κρίσης, ο Σωτηριάδης ξεπουλάει τα κτήματα του και φεύγει για πάντα από τα Βραχναίικα, τότε κατεβαίνουν όλοι οριστικά και αγοράζουν γη σε φθηνές τιμές. Το νέο χωριό ονομάστηκε στην αρχή Άγιος Βασίλειος από την ομώνυμη εκκλησία που χτίστηκε μικρή στην αρχή, το 1847, για να πάρει τη σημερινή της μορφή το 1867 με προσωπική εργασία των κατοίκων. Το 1912 το χωριό μας αποσπάστηκε από το Δήμο Πατρέων που υπαγόταν μέχρι τότε και έγινε αυτοτελής κοινότητα με το όνομα Βραχναίικα Πατρών, από τον τόπο της προγονικής καταγωγής, το Βραχνί. Το 1929 δημιουργήθηκε από τους κατοίκους της συνοικίας Ασπριγιάς και η κοινότητα Μονοδενδρίου. Από το 1950 αρχίζει και η κάθοδος των κατοίκων των Δρεσθενών που ολοκληρώνεται έως το 1970 οπότε το χωριό αυτό ερημώνει. Αυτοί εγκαταστάθηκαν στη συνοικία Πολλαλώνια. Μερικές οικογένειες Βραχναίων εγκαταστάθηκαν στα Σαγέίκα δημιουργώντας οικισμό με όνομα Βραχναίικα και άλλες στο Τραγανό Ηλείας. Ας σημειώσουμε τέλος ότι κάτοικοι του Σούβαρδου εγκαταστάθηκαν στα Τσουκαλέικα.

Η Ονομασία

Για την προέλευση της ονομασίας Βραχνί, από την προήλθε και η ονομασία Βραχναίικα, έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις. Αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως η λέξη είναι ελληνική και όχι σλαβική όπως υποστηρίχθηκε. Άλλοι λοιπόν λένε ότι οι κάτοικοι βράχνιαζαν από τα κρύα νερά και ονομάζοντας Βραχνοί και το χωριό τους Βραχνί. Άλλοι ότι το Βραχνί ονομάστηκε έτσι από τα Βράχα - μεγάλα λιθάρια είτε του Άι-Λια, είτε από τις Πόρτες. Επομένως Βραχνί σημαίνει μέρος βραχώδες. Όμως η πιο πιθανή άποψη είναι πως προέρχεται από το όνομα Βραχνής που ήταν ο πρώτος ιδιοκτήτης γης και ίσως αρχηγός της πρώτης μεγάλης οικογένειας που εγκαταστάθηκε στην περιοχή γύρω στο 700-750 μ.Χ. Η λέξη Βραχναίικα (Βραχνής+αίικα) είναι επίθετο και είχε το ρόλο του επιθετικού προσδιορισμού στο ουσιατικό "καλύβια". Βραχναίικα καλύβια λοιπόν ονομάστηκαν τα πρώτα σπίτια-καλύβες αυτών που ήρθαν από το Βραχνί.

Σπίτια

Τα πρώτα σπίτια του χωριού χτίστηκαν με την εγκατάσταση των πρώτων κατοίκων (1850), Ήσαν πλινθόκτιστα με κεραμοσκεπή ισόγεια, στενόμακρα και για ενίσχυση είχαν ξυλοδεσιές. Στέγαζαν βεβαία ανθρώπους και ζώα. Ένα από αυτά τα σπίτια σώζεται ετοιμόρροπο βεβαία στα Παξιμαδέικα (ιδιοκτήτης Παπαβασιλόπουλος, φωτ. 1). Στις αρχές του αιώνα το χωριό επεκτείνεται, τα μέσα βελτιώνονται και τα σπίτια αυξάνονται. Πολλά από αυτά σώζονται μέχρι σήμερα κι έτσι μπορούμε να τα μελετήσουμε καλύτερα. Είναι διόροφα ή ημιανώγεια, χτίζονται με πλίνθες πέτρα ή και με συνδυασμό των δύο υλικών. Το υπόγειο χρησίμευε σαν αποθήκη. Τα φτωχότερα δεν είχαν βοηθητικούς χώρους εσωτερικά ούτε ιδιαίτερη διακόσμηση εξωτερικά. Τα πλουσιότερα είχαν πολλά διακοσμητικά στοιχεία των νεοκλασικών σπιτιών: γύψινες παραστάδες γύρω από τα παράθυρα και τις εξωτερικές πόρτες, μαρμάρινα υπέρθυρα, μαρμάρινα φουρούσια, περίτεχνα κάγκελα.Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν το σπίτι του Κωνσταντίνου Σπανού (σημερινός ιδιοκτήτης Ηλίας Ηλιόπουλος, φωτ. 2) και του Ανδρέα Αδαμόπουλου (σημερινή ιδιοκτήτρια Κων/να Αδαμοπούλου-Κακουροπούλου) που αποτελούν μοναδικά στολίδια για το χωριό, αλλά και του Ανδρέα Οικονομόπουλου, του Αλέξανδρου Τσιλήρα, του Κληρονόμου, του Θανόπουλου, του Γιάννη Παρασκευόπουλου, του Γ. Παπαθανασόπουλου, του Παναγ. Κρεμμύδα. Κτισμένο σε αποικιακό ρυθμό στις αρχές του αιώνα ξεχωρίζει στην παραλία του χωριού το σπίτι του Γ. Σωτηριάδη. Αυτά τα σπίτια αποδεικνύνουν την οικονομική ευμάρεια πολλών κατοίκων του χωριού.

Ναοί - Σχολεία

Από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης τους οι κάτοικοι έκτισαν το ναό του Αγ. Βασιλείου σε χώρο που ο Γ. Σωτηριάδης εδώρησε (φωτ. 1). Τα εγκαίνια έγιναν το 1858, ενώ το 1867 ανακαινίστηκε όπως μαρτυρεί η επιγραφή που υπάρχει, πάνω από την είσοδο του ναού. Στο τέλος του περασμένου αιώνα (1896) κτίστηκε και ο ναός της Ευαγγελίστριας στην παραλία, όπου για πολλά χρόνια ήταν και το Νεκροταφείο. Το 1924 κτίστηκε ο ναός των Αγ. Θεοδώρων και εγκαινιάστηκε το νέο Νεκροταφείο του χωριού. Γύρω από το χωριό υπάρχουν τα εκκλησάκια του Αγ. Γεωργίου, του Αγ. Παντελεήμονος, του Αγ. Ανδρέα και της Αγ. Μαρίνας. Τα τελευταία χρόνια με δωρεά του Γ. Σταυρόπουλου κτίστηκε ο νέος ναός του Αγ. Βασιλείου. Σχολεία Για πολλές δεκαετίες στα Βραχναίικα υπήρχε μόνο Δημοτικό Σχολείο. Από το 1880 αυτό στεγαζόταν σε αίθουσα του Αγροτικού Συνδέσμου κοντά στην εκκλησία. Το 1934 κτίστηκε το Μαραγκοπούλειο Δημ. Σχολείο, που ήταν διόροφο. Στον 1ο όροφο υπήρχαν 6 αίθουσες, ενώ στο ισόγειο υπήρχε μια μεγάλη αίθουσα όπου έτρωγαν οι μαθητές. Στο χώρο του σημερινού Γυμνασίου υπήρχε μόνο ένα υπόστεγο, ενώ στο χώρο του Λυκείου τα μαγειρεία. Το Γυμνάσιο ιδρύθηκε το 1977 και στεγάστηκε αρχικά στο διδακτήριο του Δημοτικού σχολείου. Στο δικό του κτίριο στεγάστηκε και λειτούργησε από το σχολικό έτος 1986-87. Το Λύκειο ιδρύθηκε το 1981 και στεγάστηκε στο 2ο Γυμνάσιο της Πάτρας. Το διδακτήριο του κτίστηκε με δωρεά του Ιωάννη Σταυρόπουλου και λειτούργησε με την επωνυμία "Εκπαιδευτήριο Σοφία Σταυροπούλου" από 1-9-1983.

Κάτοικοι

Ασχολίες κατοίκων

Όπως ήδη αναφέραμε οι περισσότεροι κάτοικοι ήσαν αγρότες σταφιδοπαραγωγοί ή ελαιοπαραγωγοί. Λίγοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία. Στο χωριό όμως υπήρχαν αρκετά μαγαζιά ή εργαστήρια: τσαγγαράδικα, φαναράδικο, σιδηρουργείο, σαμαράδικο και πεταλωτήριο, χαλκουργείο, ραφείο. Ακόμη ένας μύλος και 3-4 ελαιοτριβεία. Πολλοί βέβαια επιδόθηκαν στα γράμματα και έκαναν ανώτερες σπουδές για να γίνουν δικηγόροι, γιατροί, φαρμακοποιοί, δάσκαλοι και καθηγητές. 'Αλλοι έγιναν υπάλληλοι, έμποροι, τεχνίτες.

Σύλλογοι

Αποτέλεσμα της μόρφωσης των κατοίκων πρέπει να θεωρηθεί και η σύσταση συλλόγων στο χωριό μας. Το 1902 ιδρύθηκε η "Αρμονία", που ήταν γεωργικός Συνεταιρισμός αλλά ανέπτυξε και πολιτιστική δράση. Ο σύλλογος προασπιζόταν τα Τοπικά ζητήματα, δημιούργησε βιβλιοθήκη, έφτιαξε ελαιοτριβείο, μύλο, αλευροποιείο, αποθήκες και επεξεργαζόταν τη σταφίδα που εξήγαγε στη συνέχεια στην Αγγλία. Το 1952 ιδρύθηκε η Παμβραχναϊκή Αθλητική Ένωση που έζησε ως το 1960. Τότε ιδρύθηκε νέος Αθλητικός Όμιλος ο "Διαγόρας". Πάντως η ζωή των κατοίκων ήταν σκληρή. Ευκαιρίες για διασκέδαση έδιναν τα πανηγύρια στις γιορτές του Αγ. Βασιλείου, των Αγ. Θεοδώρων, της Παναγίας και της Κυριακής του Πάσχα. Μετά τον πόλεμο φτιάχτηκαν 5-6 καφενεία όπου σύχναζαν οι άντρες μετά τη δουλειά τους. Οι γυναίκες βέβαια έμεναν κλεισμένες στα σπίτια.

Τα Βραχναίικα σήμερα

Όπως ήδη αναφέραμε το χωριό μας ονομάστηκε αρχικά Άγιος Βασίλειος. Το 1912 αποσπάστηκε από το Δήμο Πατρέων και έγινε αυτοτελής κοινότητα με το όνομα Άγιος Βασίλ-Βραχναίικα Πατρών, ενώ από το 1914 καθιερώθηκε μόνο η ονομασία Βραχναίικα. Έως την 1-1-1999 η κοινότητα Βραχναιίκων εκτεινόταν από τον Άγιο Χαράλαμπο των Τσουκαλαιίκων ως την Περιστερά, το Βασιλικό, τα Ροϊτικα και το Μονοδένδρι. Σύμφωνα με την απογραφή του 1991 αριθμού 2.393 κατοίκους. Από την 1-1-1999 ίσχυσε ο Νόμος των Συνενώσεων του Σχεδίου Καποδίστριας. Τα Βραχναίικα έγιναν Δήμος που περιέλαβε το Μονοδενδρι, τα Τσουκαλαίικα, το Θεριανό και τα Καμίνια και αριθμεί 5.000 κατοίκους περίπου. Ο Δήμος Βραχναιίκων είναι καλά οργανωμένος και πολύ δραστήριος· στόχο του πάντα έχει την προσφορά στον πολίτη. Έτσι τα τελευταία χρόνια χτίστηκε το κτίριο του Νηπιαγωγείου, προστέθηκαν αίθουσες στο κτίριο του Δημοτικού και η κεραμοσκεπή στο κτίριο του Γυμνασίου, έγινε η περίφραξη του συγκροτήματος. Στο Σταυροπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο λειτουργεί Βιβλιοθήκη, έχουν οργανωθεί χορωδία, δυο θεατρικές ομάδες, ανοιχτό Πανεπιστήμιο με αξιόλογη δράση καθώς και Τράπεζα αίματος. Για το μέλλον προβλέπεται να λειτουργήσει Βρεφονηπιακός Σταθμός, να γίνει ανάπλαση της παραλίας καθώς και να διαμορφωθούν χώροι αναψυχής στα κοντινά δασύλλια. Θα δημιουργηθεί ακόμη χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμάτων, θα βελτιωθεί το σύστημα υδροδότησης, θα οργανωθεί εθελοντική ομάδα βοήθειας ανήμπορων ατόμων και θα χτιστεί Διοικητήριο. Σε μας τους νεαρούς κατοίκους απομένει να αγαπήσουμε αυτό το πανέμορφο χωριό που έχουμε την τύχη να ζούμε και να προσπαθήσουμε να το διατηρήσουμε όμορφο, καθαρό, ξεχωριστό.